تاریخچه بازار بين المللي مبادلات ارز
شاید نخستین پایه و اساس تجارت با انجام اولین معاملات پایاپای در جوامع بشري نهاده شد. با گذشت زمان مشکلات موجود از جمله حمل ونقل کالا موجب شد که این روش به معاوضه کالا با اشیاء قیمتی نظیر طلا و نقره تبدیل شود و این پایهای شد برای ضرب سکه. روند تبادلات تا به جایی پیش رفت که در قرون وسطی منجر به چاپ اسکناس شد.
اما مشکل موجود در این زمینه، انتخاب پشتوانه مناسب برای چاپ اسکناس بود. اساس کار بر این بود که به ازای میزان طلایی که هر کشور داشت، میتوانست اسکناس چاپ کند و هر شخص میتوانست در ازای اسکناس طلا از بانک دریافت کند. اگر در یک زمان مراجعهکنندگان زیادی تقاضای تبدیل اسکناس به طلا را میکردند، خزانه تخلیه شده و میزان تورم افزایش مییافت. شاید بزرگترین مشکلات اين سیستم (طلا پشتوانه پول) همین عدم کنترل پول بود. استاندارد تبادلات ارزی در این زمان توسط نماینده ارشد سیستم اقتصاد بینالمللی تعیین میشد و بدین طریق، ارزهای مختلف ارزشگذاری میشدند. به عبارتی نرخ طلا، موجب افزایش یا کاهش نرخ ارزهای مختلف میشد.
جنگ جهانی
پس از جنگ جهانی دوم (در جولای سال ۱۹۴۴) به دلیل مشکلات فراوان این سیستم، کشورهای متحد شامل آمریکا، بریتانیای کبیر و فرانسه طی کنفرانسی که در «برتون وودز» بر پا شد، پیمانی به نام «برتون وودز»[۱]را به تصویب رساندند که بر مبنای آن کشورهای امضاکننده متعهد شدند ارزش پول خود را در ارزش ثابتی در برابر دلار نگهداری کنند و نرخ مرجع دلار نیز، ۳۵ دلار برای هر اُنس طلا تعیین گردید. در این توافقنامه هیچ کشوری مجاز نبود به خاطر منافع تجاری، ارزش ارز خود در مقابل سایر ارزها را بیش از ۱۰ درصد کاهش دهد. این سیستم که برای ایجاد ثبات پولی بینالمللی ایجاد شده بود با کاستیها، نابسامانیها و جلوگیری از به جریان افتادن سرمایهها همراه بود و به تعبیری موجب تک قطبی شدن اقتصاد جهانی شد.
این سیستم تا سال ۱۹۶۷ استفاده میشد تا اینکه در این سال شخصی به نام پروفسور میلتون فریدمن به بانک شیکاگو مراجعه کرد و زمانیکه ارزش پوند کم شده بود درخواست وام پوند کرد. به عبارتی وی در نظر داشت که از افزایش نرخ پوند استفاده کرده و سود ببرد (یک موقعیت BUY)، اما بانک با اعطای وام مخالفت کرد و پیمان برتون وودز نقض شد. گسترش بازار جهانی و تبادلات ارزی باعث شد که رفته رفته پیمان برتون وودز اعتبار خود را از دست بدهد و از سال ۱۹۷۳ ارزش ارزهای کشورهای مهم صنعتی در بازارهای بینالمللی، شناور اعلام شد. در ابتدا، آزاد سازی ارزش ارزها روند کند تغییرات قیمت در بین ارزها را به دنبال داشت لیکن این امر (آزادسازی) کمک شایانی به ارزشگذاری ارزها بر مبنای عرضه و تقاضای بازارهای بینالمللی انجام داد. به مرور با کاهش مقررات، آزاد شدن بازار و فعالیت بازیگران در بازارهای مالی جهانی، کاراترین بازار بشری به وجود آمد. امروزه دولتها، بانکها، شرکتهای تجاری، سوداگران و مردم عادی پنج گروه عمده شرکتکنندگان بازار تبادلات ارزی هستند و در این بین از دهه ۱۹۹۰ به این سو با پیشرفت تکنولوژی و وسایل ارتباط جمعی روند نظارت بر بازارهای جهانی، اجرای سفارشها، تحلیل فرصتهای مالی و گسترش این بازار سرعتی بیش از پیش پیدا کرده است.
در سال ۱۹۹۱ کشورهای اروپایی در ماستریخ نشستی برگزار کردند که طی آن یک ارز انتخاب شد. طبق پیمان ماستریخ یورو به عنوان ارز مشترک کشورهای عضو اتحادیه اروپا تعیین شد و بدین شکل تک قطبی بودن دلار به نوعی حذف شد. در سال ۲۰۰۲ یورو رسماً وارد تجارت جهانی شد و معاملات جهانی بر حسب یورو به دلار انجام گرفت.[۲]
در حال حاضر، دلار و یورو در کنار ارزهای قدرتمند دیگر همچون پوند، ین، فرانک و… «بازار مبادلات ارزی»[۳]به نام «فارکس» را شکل دادهاند که در آن روزانه حدود ۲۱/۳ تریلیون دلار معامله صورت می پذیرد. ما در این بخش از کتاب پس از آشنایی با انواع بورسهای بینالملل به تشریح بازار فارکس و مقایسه آن با دیگر بازارهای مالی خواهیم پرداخت.
[۱]. Bretton Woods
۱٫ این مقدمه با استفاده از منابع اینترنتی نگاشته شده است. متأسفانه با وجود جستجوی گسترده نتوانستم منبع اصلی آن را بیابم لیکن سایتهای مختلف آن را بدون ذکر منبع ذکر نمودهاند.
[۳]. Foreign Exchange (Forex)